Estetik ve Edebiyat

Estetik bugün her alanda duyabileceğimiz bir kavramdır. Tıpta bile yerini almış ve ayrı bir bölüm olarak düşünülen estetik kavramı, yıllardır felsefi anlamda birçok tartışmaya tanık oldu. Bu kavram üzerine yapılan tartışmalar, genelde felsefenin alanında olsa da, felsefe ve edebiyat arasındaki disiplinler arası ilişki sayesinde bu konuda edebiyat alanında da kuramlar şekillenmeye başladı. Hatta estetik kavramının ortaya çıkması ve edebiyatta yerini alması yeni kavramlara ve kuramlara yol açtı.

Estetik kelimesi ilk kez alman bir filozof olan Alexander Baumgarten tarafından, orijinali Aesthetica olarak, 18. yüzyılda kullanılmıştır. Baumgarten’a göre estetik, “güzel üzerine düşünme, onun ne olduğunu araştırma sanatıdır.” Bu bağlamda kullanımıyla felsefede oldukça büyük bir yer kaplayan estetik kavramı, Hegel dönemine kadar tamamen nesnel olarak düşünülmüştür. Estetik (ya da güzel olan) bir şey, herkese göre güzeldir çünkü insan güzel olan şeylere güzel der. Bu anlayış Hegel’in estetik üzerine ortaya attığı düşüncelerle zaman içerisinde değişime uğrayarak bugünkü halini almış. Hegel’den sonraki dönemlerde, estetik olgusu artık öznel bir kavram olmaya başlamıştır. Yani, güzellik/estetik anlayışı insandan insana değişir, nesneyle değil özneyle ilgilidir. Herkes bir varlığın güzel olduğunu düşünmez. Yani Hegel’e göre, güzelliği belirleyen kriter bakılan şey değil bakan gözdür.

Edebiyat alanına gelindiğindeyse estetik, yorum bilimi anlamına gelen hermeneutik kavramının ortaya çıkmasına neden olmuştur. Edebiyatta Baumgarten’dan sonra büyük yer edinmeye başlayan estetik kaygı, artık eserin içeriğinin insana ve insan ruhuna hitap etmesinin yanında biçim olarak da insana hitap etmesi gerektiğini göstermiştir. Bu noktada, içerik artık estetik bir biçimde ortaya koyulduğundan ve deha olarak görülen yazar bilinçsiz bir şekilde ürettiğinden, eserin açıklanması gerekliliği doğmuştur. Yani edebiyat, estetik kaygısı taşır ve bir eserin estetik olması yazara (nesnel anlatım) değil okura (öznel anlama) bağlıdır.

#bakışaçısı #güzellik #güzelbakmak